Wat is doelmatigheid?

Doelmatigheid in de zorg is een cruciaal concept dat direct verband houdt met de kwaliteit, toegankelijkheid en duurzaamheid van zorgsystemen. In een tijd waarin zorgkosten stijgen en de vraag naar zorg groeit door een vergrijzende bevolking en toenemende chronische ziektes, wordt het steeds belangrijker om zorg zo efficiënt mogelijk in te richten. Maar wat houdt doelmatigheid in de zorg precies in? Hoe wordt het berekend, en waarom is het zo belangrijk? En misschien wel het meest relevant: hoe kan de doelmatigheid in de zorg worden verbeterd?

Wat is doelmatigheid in de zorg?

Doelmatigheid in de zorg verwijst naar het evenwicht tussen de geleverde zorg en de middelen die daarvoor worden ingezet. Het gaat om het bereiken van de beste uitkomsten (kwaliteit van zorg) tegen de laagste kosten (efficiëntie). Met andere woorden: zorg is doelmatig als met een minimale inzet van middelen de best mogelijke zorgresultaten worden behaald.

Doelmatigheid kan op verschillende niveaus worden bekeken, zoals op het niveau van een individuele zorgverlener, een zorginstelling, of zelfs op nationaal niveau binnen het gehele zorgsysteem. In de praktijk betekent dit dat een zorgaanbieder niet alleen naar de kwaliteit van de zorg moet kijken, maar ook naar de kosten die gepaard gaan met het leveren van die zorg.

Hoe wordt doelmatigheid berekend?

Het berekenen van doelmatigheid in de zorg is een complexe taak, omdat het zowel de kosten als de resultaten van zorg omvat. Er zijn verschillende methoden en indicatoren om doelmatigheid te meten, waaronder:

Kosten per patiënt

Dit is een basismeting van de middelen die worden ingezet om zorg te leveren aan een patiënt. Hierbij wordt gekeken naar alle kosten die zijn gemaakt, van diagnostiek tot behandeling en nazorg. In de thuiszorg wordt bijvoorbeeld gekeken naar de ingezette zorguren, ingezette hulpmiddelen, ingezette zorgverleners en niveaus en hoelang een cliënt in zorg is.

Kosteneffectiviteitsanalyse

Hierbij worden de kosten van een specifieke interventie of behandeling vergeleken met de gezondheidswinst die het oplevert. Dit wordt vaak uitgedrukt in kosten per gewonnen levensjaar (Cost per Quality Adjusted Life Year, QALY). Een interventie wordt als doelmatig beschouwd als de gezondheidswinst in verhouding staat tot de kosten.

Productiviteit

Dit is de verhouding tussen de output (bijvoorbeeld het aantal behandelde patiënten) en de input (bijvoorbeeld de tijd of middelen die nodig zijn om deze zorg te leveren). Een hogere productiviteit kan wijzen op een grotere doelmatigheid.

Benchmarking

Hierbij worden prestaties van zorginstellingen of afdelingen met elkaar vergeleken. Dit helpt om te zien waar kosten hoger of lager liggen dan gemiddeld, en of die kosten ook daadwerkelijk leiden tot betere zorgresultaten.

Kwaliteitsindicatoren

Naast kosten wordt ook de kwaliteit van zorg meegenomen in het meten van doelmatigheid. Indicatoren zoals patiënttevredenheid, herstelpercentages en complicaties zijn belangrijk om een volledig beeld van doelmatigheid te krijgen.

Waarom is doelmatigheid in de zorg zó belangrijk?

De focus op doelmatigheid is belangrijk om verschillende redenen:

Beheersing van kosten

De kosten voor de gezondheidszorg blijven wereldwijd stijgen. Door doelmatigheid te bevorderen, kunnen zorgkosten beter onder controle worden gehouden zonder dat dit ten koste gaat van de zorgkwaliteit. Als zorgdoelmatigheid wordt verhoogd, kunnen meer mensen toegang krijgen tot kwalitatief goede zorg, omdat middelen efficiënter worden ingezet. Dit is vooral belangrijk in landen of regio’s waar middelen schaars zijn.

Duurzaamheid van het zorgsysteem

In een vergrijzende samenleving met een toenemende vraag naar zorg is het cruciaal dat het zorgsysteem duurzaam blijft. Doelmatigheid draagt bij aan de lange termijn levensvatbaarheid van het zorgsysteem, waardoor toekomstige generaties ook kunnen profiteren van goede zorg.

Verbetering van kwaliteit

Doelmatigheid gaat niet alleen over kostenreductie; het draait ook om het verbeteren van zorgkwaliteit. Door inefficiënties te elimineren en zorgprocessen te optimaliseren, kan de kwaliteit van de geleverde zorg worden verhoogd.

Hoe kan doelmatigheid in de zorg verbeterd worden?

Het verbeteren van doelmatigheid in de zorg is een uitdaging, maar zeker haalbaar met de juiste strategieën en interventies. Hieronder enkele manieren waarop dit kan worden bereikt:

Innovatie en technologie

Het gebruik van technologieën zoals elektronische patiëntendossiers, ehealth, en kunstmatige intelligentie kan helpen om processen te stroomlijnen en tijd en kosten te besparen. Innovatieve behandelingen en zorgmodellen kunnen ook bijdragen aan betere zorgresultaten tegen lagere kosten.

Preventie

Door meer aandacht te besteden aan preventie kunnen dure behandelingen op de lange termijn worden voorkomen. Gezondheidsbevordering en vroegtijdige interventies kunnen de zorgvraag verminderen en zo de doelmatigheid verhogen.

Multidisciplinaire samenwerking

Een geïntegreerde aanpak waarbij verschillende zorgverleners samenwerken, kan inefficiënties verminderen en de zorg beter afstemmen op de behoeften van de patiënt. Dit kan leiden tot kortere behandeltrajecten en minder duplicatie van zorg.

Continu verbeteren via de PDCA-cyclus

Zoals eerder besproken, kan de PDCA-cyclus (Plan-Do-Check-Act) worden ingezet om zorgprocessen continu te evalueren en te verbeteren. Door systematisch te werken aan verbeteringen kan de doelmatigheid worden verhoogd.

Data en analyse

Het verzamelen en analyseren van zorgdata kan inzicht geven in waar verbeteringen mogelijk zijn. Benchmarking en het monitoren van prestatie-indicatoren kunnen helpen om doelmatigheidswinst te realiseren.

Conclusie

Doelmatigheid in de zorg is van groot belang voor het leveren van kwalitatief hoogwaardige zorg tegen beheersbare kosten. Door slim gebruik te maken van technologie, samenwerking te bevorderen, en processen continu te verbeteren, kunnen zorginstellingen doelmatiger werken. Dit is niet alleen belangrijk voor de duurzaamheid van het zorgsysteem, maar ook om ervoor te zorgen dat iedereen toegang blijft houden tot de best mogelijke zorg.

Door te streven naar doelmatigheid kunnen we ervoor zorgen dat de zorg toekomstbestendig is en dat de middelen waarover we beschikken zo effectief mogelijk worden ingezet. Het is een uitdaging, maar een die essentieel is voor de gezondheid van onze samenleving.